MEDITATIONS – Sage, ECRITS SPIRITUELS, Méditations

Informations générales
  • ES-0427
  • MEDITATIONS
  • QUINZIEME MEDITATION L'ORAISON (Texte original (1))
  • Sage, ECRITS SPIRITUELS, Méditations
Informations détaillées
  • 1 ACTION DU CHRIST DANS L'AME
    1 AFFRANCHISSEMENT SPIRITUEL
    1 AME SUJET DE LA VIE SPIRITUELLE
    1 AMITIE
    1 AMOUR DIVIN
    1 ANGES
    1 APATHIE SPIRITUELLE
    1 AUGUSTIN
    1 AUTORITE DIVINE
    1 BIEN SUPREME
    1 BONHEUR
    1 CHARITE DE JESUS-CHRIST
    1 CHARITE ENVERS DIEU
    1 CONTRITION
    1 CORPS
    1 CREATEUR
    1 CREATURES
    1 DESSEIN DE SALUT DE DIEU
    1 DIEU CENTRE DE LA VIE SPIRITUELLE
    1 EPREUVES
    1 ETERNITE DE DIEU
    1 FOI
    1 FORMATION DE JESUS CHRIST DANS L'AME
    1 GLOIRE DE DIEU
    1 HUMILITE FONDEMENT DE VIE SPIRITUELLE
    1 ILLUSIONS
    1 IMMOLATION DE LA CHAIR
    1 INCONSTANCE
    1 INTELLIGENCE
    1 JOUISSANCE DE DIEU
    1 JUSTICE DE DIEU
    1 LUTTE CONTRE LE MONDE
    1 MISERICORDE DE DIEU
    1 MORT
    1 ORAISON
    1 ORGUEIL
    1 PARDON
    1 PASSIONS MAUVAISES
    1 PERFECTIONS DE DIEU
    1 PERFECTIONS DIVINES DE JESUS-CHRIST
    1 POSSESSION DE DIEU
    1 PRESOMPTION ENVERS DIEU
    1 PROVIDENCE
    1 PUISSANCE DE DIEU
    1 PUISSANCES DE L'AME
    1 RECHERCHE DE LA PERFECTION
    1 REPOS SPIRITUEL
    1 SAGESSE DE DIEU
    1 SAINT-ESPRIT SOURCE DE LA CHARITE
    1 SENSIBILITE
    1 SOUMISSION DE L'ESPRIT
    1 SOUVERAINETE DIVINE
    1 TRINITE
    1 VERITE
    1 VOIE UNITIVE
    2 PAUL, SAINT
La lettre

L’oraison est l’effort pour posséder Dieu ici-bas, autant que nous en sommes capables, avec les voiles de la foi.

Le moyen de posséder Dieu, c’est la pureté du coeur, c’est-à-dire la destruction du péché, l’acquisition de la vertu, de la sainteté qui est l’ensemble des vertus. L’oraison nous donne ce moyen en nous détachant des créatures. Le terme de l’oraison est la préparation au ciel, où nous serons éternellement unis à l’adorable Trinité.

Examinons ces trois propositions. I. L’oraison est l’effort pour s’unir à Dieu ici-bas

Mais comment s’unir à Celui que rien ne peut contenir? [[An ubique totus es, et res nulla te totum capit? N’êtes-vous pas tout entier partout, s’écrie saint Augustin, et nulle part contenu tout entier?]] Et poursuivant son idée: [[Qu’êtes-vous donc, ô mon Dieu, qu’êtes-vous? Quid es ergo, Deus meus?]]

IV. — Quid, rogo, nisi Dominus Deus ? Quis enim Dominus præter Dominum?

Aut quis Deus præter Deum nostrum? Summe, optime, potentissime, omnipotentissime, misericordissime et justissime, secretissime et præsentissime, pulcherrime et fortissime, stabilis et incomprehensibilis, immutabilis, mutans omnia, numquam novus, nunquam vetus, innovans omnia; in vetustatem perducens superbos et nesciunt; semper agens, semper quietus, colligens et non egens, portans et implens et protegens, creans et nutriens, perficiens, quærens, cum nihil desit tibi.

Amas nec æstuas, zelas et securus es, poenitet te et non doles, irasceris et tranquillus es, opera mutas nec mutas consilium; recipis quod invenis nunquam amisisti; numquam inops et gaudes lucris, numquam avarus et usuras exigis. Supererogatur tibi, ut debeas, et quis habet quicquam non tuum? Reddis debita nulli debens, donas debita nihil perdens. Et quid diximus, Deus meus, vita mea, dulcedo mea sancta, aut quid dicit aliquis, cum de te dicit? Et væ tacentibus de te, quoniam loquaces muti sunt.

V. — Quis mihi dabit adquiescere in te? Quis dabit mihi, ut venias in cor meum et inebries illud, ut obliviscar mala mea et unum bonum meum amplectar, te? Quid mihi es? Miserere, ut loquar. Quid tibi sum ipse, ut amari te jubeas a me et, nisi faciam, irascaris mihi et mineris ingentes miserias? Parvane ipsa est, si non amem te? Ei mihi! Dic mihi per miserationes tuas, Domine Deus meus, quid sis mihi. Dic animæ meæ : Salus tua ego sum. (Ps. XXXIV, 3). Sic dic, ut audiam. Ecce aures cordis mei ante te, Domine; aperi eas et dic animæ meæ : salus tua ego sum. Curram post vocem hanc et apprehendam te. Noli abscondere a me faciem tuam: moriar, ne moriar, ut eam videam.

Angusta est domus animæ meæ, quo venias ad eam: dilatetur abs te. Ruinosa est : refice eam. Habet quæ offendant oculos tuos : fateor et scio. Sed quis mundabit eam? Aut cui alteri præter te clamabo : Ab occultis meis munda me, Domine, et ab alienis parce servo tuo ? (Ps. XVIII, l3-14). Credo, propter quod et loquor. Domine, tu scis. Nonne tibi prolocutus sum adversum me delicta mea, Deus meus, et tu dimisisti impietatem cordis mei? Non judicio contendo tecum, qui veritas es; et ego nolo fallere me ipsum, ne mentiatur iniquitas mea sibi. Non ergo judicio contendo tecum, quia, [[si iniquitates observaveris, Domine, Domine, quis substinebit?]] (Confessions, I., ch. 4 et 5).

Quel langage et quelles ardeurs! Saint Augustin est consumé du désir de s’unir à Dieu et il sent combien son infirmité l’en éloigne; pourtant il voit bien ce qu’il a à faire et, n’en doutez pas, il le fera; il tendra vers Dieu avec une ardeur incessante. Ah! il sait bien que Dieu est le Bien suprême, celui à qui seul il est bon de s’attacher; il sait que la foi seule peut le conduire à Dieu ici-bas, et sa foi s’embrase en quelque sorte en un immense amour pour celui qu’il ne voit pas encore, mais à qui il veut adhérer par le plus intime de son être.

Cependant cet effort veut être humble, et chaque page des écrits de saint Augustin nous montre le sentiment profond de sa misère, la conviction qu’il ne peut rien sans Dieu. Mais le chrétien qui veut arriver à l’oraison ne doit pas se contenter d’un effort passager; il faut une constance qui triomphe de tous les obstacles, que les difficultés viennent de notre nature corrompue, de la tentation, des créatures, des séductions de l’esprit de ténèbres. Commencer et s’arrêter, c’est ne rien faire, il faut poursuivre. Nous marchons encore dans le pays de l’épreuve, dans les lueurs de la foi, non pas que la foi ne soit très certaine, mais la pleine intelligence des choses de la foi n’est pas de ce monde; il faut attendre l’heure de Dieu, et l’attendre dans une grande patience. II. Moyen de s’élever à Dieu par l’oraison

Il est impossible à l’âme de s’élever vers Dieu dans l’oraison, si elle ne se sépare pas des créatures. Ecoutons encore saint Augustin: [[ O dementiam homines humaniter nescientem diligere! O démence qui ne sait point aimer les hommes selon l’homme!]]

IX. — Hoc est, quod diligitur in amicis et sic diligitur, ut rea sibi sit humana conscientia, si non amaverit redamantem aut si amantem non redamaverit, nihil quærens ex ejus corpore præter indicia benevolentiæ. Hinc ille luctus, si quis moriatur, et tenebræ dolorum et versa dulcedine in amaritudinem cor madidum et ex amissa vita morientium mors viventium.

Beatus qui amat te et amicum in te et inimicum propter te. Solus enim nullum carum amittit, cui omnes in illo cari sunt, qui non amittitur. Et quis est iste nisi Deus noster, Deus, qui fecit coelum et terram et inplet ea, quia inplendo ea fecit ea? Te nemo amittit, nisi qui dimittit, et quia dimittit, quo it aut quo fugit nisi a te placido ad te iratum? Nam ubi non invenit legem tuam in poena sua? Et lex tua veritas et veritas tu.

X. Deus virtutum, converte nos et ostende faciem tuam, et salvi erimus. Nam quoquoversum se verterit anima hominis, ad dolores figitur alibi præterquam in te, tametsi figitur in pulchris extra te et extra se. Quæ tamen nulla essent, nisi essent abs te. Quæ oriuntur et occidunt et oriendo quasi esse incipiunt et crescunt, ut perficiantur, et perfecta senescunt et intereunt: et non omnia senescunt et omnia intereunt. Ergo cum oriuntur et tendunt esse, quo magis celeriter crescunt, ut sint,eo magis festinant, ut non sint. Sic est modus eorum. Tantum dedisti eis, quia partes sunt rerum, quæ non sunt omnes simul, sed decedendo ac succedendo agunt omnes universum, cujus partes sunt. Ecce sic peragitur et sermo noster per signa sonantia. Non enim erit totus sermo, si unum verbum non decedat, cum sonuerit partes suas, ut succedat aliud.

Laudet te ex illis anima mea, Deus, creator omnium, sed non in eis infigatur glutine amoris per sensus corporis. Eunt enim quo ibant, ut non sint, et conscindunt eam desideriis pestilentiosis, quoniam ipsa esse vult et requiescere amat in eis, quae amat. In illis autem non est ubi, quia non stant: fugiunt, et quis ea sequitur sensu carnis? Aut quis ea comprehendit, vel cum præsto sunt? Tardus est enim sensus carnis, quoniam sensus carnis est : ipse est modus ejus. Sufficit ad aliud, ad quod factus est, ad illud autem non sufficit, ut teneat transcurrentia ab initio debito usque ad finem debitum. In verbo enim tuo per quod creantur, ibi audiunt: [[hinc et huc usque]].

XI. — Noli esse vana, anima mea, et obsurdescere in aure cordis tumultu vanitatis tuæ. Audi et tu: Verbum ipsum clamat, ut redeas, et ibi est locus quietis imperturbabilis, ubi non deseritur amor, si ipse non deserat. Ecce illa discedunt, ut alia succedant et omnibus suis partibus constet infima universitas. [[Numquid ego aliquo discedo?]] ait Verbum Dei. Ibi fige mansionem tuam, ibi commenda quidquid inde habes, anima mea, saltem fatigata fallaciis. Veritati commenda quidquid tibi est a veritate, et non perdes aliquid, et reflorescent putria tua et sanabuntur omnes languores tui et fluxa tua reformabuntur et renovabuntur et constringentur ad te et non te deponent, quo descendunt, sed stabunt tecum et permanebunt ad semper stantem ac permanentem Deum.

Ut quid perversa sequeris carnem tuam? Ipsa te sequatur conversam. Quidquid per illam sentis in parte est et ignoras totum, cujus hæ partes sunt, et delectant te tamen. Sed si ad totum comprehendendum esset idoneus sensus carnis tuæ ac non et ipse in parte universi accepisset pro tua poena justum modum, velles, ut transiret quidquid existit in præsentia, ut magis tibi omnia placerent. Nam et quod loquimur, per eundem sensum carnis audis et non vis utique stare syllabas, sed transvolare, ut aliæ veniant et totum audias. Ita semper omnia, quibus unum aliquid constat, et non sunt omnia simul ea, quibus constat: plus delectant omnia quam singula, si possint sentiri omnia. Sed longe his melior qui fecit omnia, et ipse est Deus noster, et non discedit, quia nec succeditur ei.

XII. — Si placent corpora, Deum ex illis lauda et in artificem eorum retorque amorem, ne in his, quæ tibi placent, tu displiceas. (Confessions, IV, ch. 9-12).

III. Le terme est l’union à la Trinité

Le terme est l’union à la Trinité dans le ciel: [[Vita contemplativa calcatis curis omnibus ad videmdam faciem sui Creatoris inardescit; la vie contemplative, dit saint Grégoire, après avoir foulé aux pieds tous les appétits terrestres, s’embrase d’un ardent désir de voir le visage de son divin Créateur]]. Tel est le terme de l’oraison. C’est, en quelque sorte, le noviciat du ciel. Ici l’effort, là-haut la jouissance.

XII. — Secutio igitur Dei, beatitatis appetitus est ; consecutio autem, ipsa beatitas. At eum sequimur diligendo, consequimur vero, non cum hoc omnino efficimur quod est ipse, sed ei proximi, eumque mirifico et intelligibili modo contingentes, ejusque veritate et sanctitate penitus illustrati atque comprehensi. Ille namque ipsum lumen est; nobis autem ab eodem illuminari licet. [[ Maximum ergo quod ad beatam vitam duci, primumque mandatum est: Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo et anima et mente. Diligentibus enim Deum omnia procedunt in bonum ]] (Matth. XXII, 37, 38). Quamobrem paulo post idem Paulus: [[ Certus sum, inquit, quod neque mors, neque vita, neque angeli, neque virtus, neque instantia, neque futura, neque altitudo, neque profundum, neque creatura alia poterit nos separare a caritate Dei, quae est in Christo Jesu Domino nostro ]] (Rom. VIII, 28, 38, 39). Si igitur diligentibus Deum omnia procedunt in bonum; et summum bonum quod etiam optimum dicitur, non modo diligendum esse nemo ambigit, sed ita diligendum ut nihil amplius diligere debeamus; idque significatur et exprimitur quod dictum est: [[ Ex tota anima, et ex toto corde, et ex tota mente ]]; quis, quæso, dubitavertit, his omnibus constitutis, et firmissime creditis, nihil nobis aliud esse optimum, ad quod adipiscendum postpositis cæteris festinare oporteat, quam Deum? Item si nulla res ab ejus caritate nos separat, quid esse non solum melius, sed etiam certius hoc bono potest?

Sed singula breviter attendamus. Nemo nos inde separat, minando ortem. Id ipsum enim quo diligimus Deum, mori non potest, nisi dum non diligit Deum: cum mors ipsa sit non diligere Deum, quod nihil est aliud quam ei quidquam in diligendo atque sequendo præponere. Nemo inde separat pollicendo vitam: nemo enim ab ipso fonte separat, pollicendo aquam. Non separat angelus: non enim est angelus, cum inhæremus Deo, nostra mente potentior. Non separat virtus : nam si virtus hic illa nominata est, quæ aliquam potestatem in hoc mundo habet, toto mundo est omnino sublimior mens inhrens Deo. Sin virtus illa dicta est, quæ ipsius animi nostri rectissima affectio est: si in alio est, favet ut conjungamur Deo; si in nobis est, ipsa conjungit. Non separant instantes molestiæ : hoc enim leviores eas sentimus, quo ei unde nos separare moliuntur, arctius inhæremus. Non separat promissio futurorum: nam et quidquid boni futurum est, certius promittit Deus; et nihil est ipso Deo melius, qui jam profecto bene sibi inhærentibus præsens est. Non separat altitudo neque profundum : etenim si hæc verba scientiæ forte altitudinem vel profundum significant, non ero curiosus, ne sejungar a Deo, nec cujusquam doctrina me ab eo separat, ut quasi depellat errorem, a quo nemo prorsus nisi separatus erraret. Si vero altitudine et profundo superna et inferna hujus mundi significantur, quis mihi coelum polliceatur, ut a coeli fabricatore sejungar? Aut quis terreat infernus, ut Deum deseram, quem si nunquam deseruissem, inferna nescirem? Postremo quis me locus ab ejus caritate divellet, qui non ubique totus esset, si ullo contineretur loco?

XII. — Non, inquit, separat alia creatura. O altissimorum mysteriorum virum! Non fuit contentus dicere: Creatura; sed alia, inquit, creatura, admonens etiam idipsum quo diligimus Deum et quo inhæremus Deo, id est animum atque mentem, creaturam esse. Alia ergo creatura corpus est: et si animus res quædam est intelligibilis, id est quæ tantum intelligendo innotescit, alia creatura est omne sensibile, id est quod per oculos, vel aures, vel olfactum, vel gustum, vel tactum quasi quamdam notitiam sui præbet; atque id deterius sit necesse est, quam quod intelligentia sola capitur. Ergo cum etiam Deus dignis animis notus non nisi per intelligentiam possit esse, cum tamen sit ipsa qua intelligitur mente præstantior, quippe qui creator ejus atque auctor est, verendum erat ne animus humanus, eo quod inter invisibilia et intelligibilia numeratur, ejusdem se naturæ arbitraretur esse, cujus est ipse qui creavit; et sic ab eo superbia decideret, cui caritate jungendus est. Fit enim Deo similis quantum datum est, dum illustrandum illi atque illuminandum sese subjicit. Et si maxime ei propinquat subjectione ista qua similis fit, longe ab eo fiat necesse est audacia qua vult esse similior. Ipsa est qua legibus Dei obtemperare detrectat, dum suæ potestatis esse cupit ut Deus est.

Quanto ergo magis longe discedit a Deo, non loco, sed affectione atque cupiditate ad inferiora quam est ipse, tanto magis stultitia miseriaque completur. Dilectione igitur redit in Deum, qua se illi non componere, sed supponere affectat. Quod quanto fecerit instantius ac studiosius, tanto erit beatior atque sublimior, et illo solo dominante liberrimus. Quamobrem nosse debet se esse creaturam. Debet enim creatorem suum credere sicuti est, inviolabili et incommutabili semper manere natura veritatis atque sapientiæ: in se autem cadere posse stultitiam atque fallaciam, vel propter errores quibus exui desiderat, confiteri. Sed rursus cavere debet, ne ab ipsius Dei caritate, qua sanctificatur ut beatissimus maneat, alterius creaturæ, id est hujus sensibilis mundi amore separetur. Non igitur separat nos alia creatura, siquidem et nos ipsi creatura sumus, a caritate Dei, quæ est in Christo Jesu Domino nostro.

XIII. — Dicat nobis idem Paulus, quis iste sit Christus Jesus Dominus noster: [[ Vocatis, inquit, prædicamus Christum Dei Virtutem et Dei Sapientiam ]] (I Cor. 1, 24). Quid? Ipse Christus nonne inquit: [[ Ego sum Veritas ]]? (Joan. XIV, 6). Si ergo quærimus quid sit bene vivere, id est ad beatitudinem bene vivendo tendere, id erit profecto amare Virtutem, amare Sapientiam, amare Veritatem et amare ex toto corde, et ex tota anima, et ex tota mente; Virtutem quæ inviolabilis et invicta est, Sapientiam cui stultitia non succedit, Veritatem quæ converti atque aliter quam semper est sese habere non novit. Per hanc ipse cernitur Pater; dictum est enim : [[ Nemo venit ad Patrem nisi per me ]]. (Joan. XIV, 6). Huic hæremus per sanctificationem. Sanctificati enim plena et integra caritate flagramus, qua sola efficitur ut a Deo non avertamur, eique potius quam huic mundo conformemur. [[ Prædestinavit enim, ut ait idem Apostolus, conformes nos fieri imaginis Filii ejus ]] (Rom. VIII, 29).

Fit ergo per caritatem ut conformemur Deo, et ex Deo conformati atque configurati, et circumcisi ab hoc mundo, non confundamur cum iis, quæ nobis debent esse subjecta. Fit autem hoc per Spiritum sanctum. [[ Spes enim, inquit, non confundit; quoniam caritas Dei diffusa est in cordibus nostris per Spiritum Sanctum qui datus est nobis ]] (Rom. V, 5). Nullo modo autem redintegrari possemus per Spiritum Sanctum, nisi et ipse semper et integer et incommutabilis permaneret. Quod profecto non posset, nisi Dei naturæ esset ac ipsius substantiæ, cui soli incommutabilitas atque, ut ita dicam, invertibilitas semper est. [[ Creatura enim, neque hoc ego, sed idem Paulus clamat, vanitati subjecta est ]] (Rom. VIII, 20). Neque nos potest a vanitate separare, veritatique connectere, quod subjectum est vanitati. Et hoc nobis Spiritus Sanctus præstat: creatura igitur non est. Quia omne quod est, aut Deus, aut creatura est.

XIV. — Deum ergo diligere debemus trinam quamdam unitatem, Patrem et Filium et Spiritum Sanctum, quod nihil aliud dicam esse, nisi idipsum esse. Est enim vere summeque Deus : [[ Ex quo omnia, per quem omnia, in quo omnia ]] (Rom. XI, 36). Hæc verba Pauli sunt. Quid deinde subjicit? [[ Ipsi gloria ]]. Sincerissime omnino. Neque enim ait, ipsis: nam unus est Deus. Quid est autem [[ Ipsi gloria ]] nisi ipsi optima et summa et late patens fama? Quanto enim melius atque diffusius diffamatur, tanto diligitur et amatur ardentius. Quod cum fit, nihil aliud ab humano genere quam certo et constanti gradu in optimam vitam et beatissimam pergitur. Non arbitror cum de moribus et vita fit quæstio, amplius esse requirendum, quod sit hominis summum bonum, quo referenda sunt omnia. Id enim esse patuit, et ratione quantum valuimus, et ea quæ nostræ rationi antecellit auctoritate divina, nihil aliud quam ipsum Deum. Nam quid erit aliud optimum hominis, nisi cui inhærere est beatissimum? Id autem est solus Deus, cui hærere certe non valemus, nisi dilectione, amore, caritate. (De moribus Ecclesiæ catholicæ, I. I, ch. 11-14).

Notes et post-scriptum
(1) Dans son manuscrit, le P. d'Alzon avait simplement fait copier ici les citations latines de saint Augustin (édition des Bénédictins). On a conservé ce texte latin et on a introduit, dans la fiche suivante, la version française.