[Analyses et extraits d’ouvrages des Pères. 1837-1840]

• TD49.315
• [Analyses et extraits d'ouvrages des Pères. 1837-1840]
• Notes sur saint Augustin.
  [Extraits du De Gratia novi Testamenti liber seu Epistola CXL]
• Orig.ms. BK1, pp. 5-11; T.D. 49, pp. 315-320.

• 1 ANCIEN TESTAMENT
  1 ENFANTS DE DIEU
  1 ENSEIGNEMENT DE LA PATROLOGIE
  1 INCARNATION DE JESUS-CHRIST
  1 RESURRECTION DE JESUS-CHRIST
  1 SAINTETE DE L'EGLISE
  1 THEOLOGIE DE SAINT AUGUSTIN
  1 VERBE INCARNE
  1 VIE HUMAINE
  1 VIE SPIRITUELLE
• 1837-1840

[1] Etat de nature, état de grâce.

Est quaedam vita hominis carnalibus sensibus sensibus implicata, gaudiis carnalibus dedita; carnalem fugitans offensionem, voluptatemque conscitans hujus vitae, felicitas temporalis est. Ab hac vita incipere necessitatis est, in ea persistere voluntatis. In hac quippe ex utero matris infans funditur, hujus offensionem quantum potest refugit, hujus appetit voluptates. Nihil amplius valet, sed postquam venerit in aetatem, qua in eo rationis usus evigilat, poterit adjuta divinitus voluntate eligere alteram vitam, cujus in mente gaudium est, cujus interna atque aeterna felicitas. Inest quippe homini anima rationalis, sed interest ejusdem rationis usu quonam potius voluntatem convertat, utrum ad bona exterioris et inferioris, aut ad bona interioris et superioris naturae, id est utrum ut fruatur corpore, an ut fruatur voluntate et aeternitate. In quadam quidem medietate posita est, infra se habens corporalem creaturam, supra se autem sui et corporis creatorem.

Potest igitur anima rationalis etiam temporali et corporali felicitate bene uti, si non se dederit creaturae, creatore neglecto, sed eam potius felicitatem fecerit servire creatori, qui et ipsam suae bonitatis abundantissima largitate donavit. Sicut enim bona sunt omnia quae creavit Deus, ab ipsa rationali creatura usque ad infimum corpus, ita bene agit in his anima rationalis, si ordinem servet, et distinguendo, eligendo, pendendo, subdat minora majoribus, corporalia spiritualibus, inferiora superioribus, temporalia sempiternis, ne superiorum neglectu et appetitu inferiorum, (quoniam hinc fit ipsa deterior), et se et corpus suum mittat in pejus, sed potius ordinata charitate, se et corpus suum convertat in melius. Cum enim sint substantiae naturaliter bonae, ordo in eis laudatus honoratur, perversitas culpata damnatur, sed efficit anima perversa utens creaturis, ut ordinationem effugiat creatoris, quoniam si illa male utitur bonis, ille bene utitur etiam malis, ac per hoc illa perverse bonis utendo fit mala, ille ordinate etiam malis utendo fit bonus. Qui enim injuste se ordinat in peccatis, juste ordinatur in poenis.

[2] Rapport de l’Ancien et du Nouveau Testament]

Volens itaque Deus ostendere etiam terrenam temporalemque felicitatem suum donum esse, nec aliunde nisi ab ipso sperari oportere, prioribus saeculi temporibus dispensandum judicavit testamentum vetus, quod pertineret ad hominem veterem, a quo ista vita necesse est incipiat; sed illae felicitates patrum beneficio Dei concessae predicantur, quamvis ad istam vitam transitoriam pertinentes. Illa quippe terrena munera in manifesto praemittebantur, et tribuebantur, in occulto autem illis omnibus rebus novum testamentum figurate praenuntiabatur, et capiebatur intelligentia paucorum, quos eadem gratia prophetico munere dignos fecerat. Dispensabant ergo illi sancti pro congruentia temporis testamentum vetus, pertinebant vero ad testamentum novum: nam et quando temporalem felicitatem agebant, aeternam vitam et praeferendam intelligebant, et istam ministrabant in ministerio, ut illam consequerentur in praemio; et si quando patiebantur adversa, ad hoc patiebantur ut evidentissimo divino adjutorio liberati, glorificarent Deum omnium bonorum largitorem non solum sempiternorum, quae pie sperabant, verum etiam temporalium quae prophetice gubernabant.

[3] Jésus-Christ, lumière du monde. Incarnation]

Cum autem venit plenitudo temporis, ut gratia quae occultabatur in veteri testamento, jam revelaretur in novo, misit Deus Filium suum factum ex muliere, quoniam proprietate hebraicae linguae omnis femina nuncupatur, sive vero intacta, sive jam mixta. Quem autem filium miserit, fierique ex muliere voluerit, quantus ille Deus sit, qui hanc humilitatem pro salute fidelium suscipere dignatus fuerit, ut agnoscas, nunc attende evangelium: In principio erat Verbum, et tenebrae eum non comprehenderunt. Hic ergo Deus, Verbum Dei per quod facta sunt omnia, filius Dei est, incommutabiliter manens, ubique praesens, nullo clausus loco, nec partiter per cuncta diffusus, tamquam minorem partem habeat in minori loco, et in majori majorem, sed ubique totus, atque ita non absens etiam mentibus impiorum, quamvis eum non videant, sicut nec ista lux videtur oculis praesentata caecorum. Lucet ergo et in tenebris talibus quales apostolus significat, ubi dicit: Fuistis aliquando tenebrae, nunc autem lux in Domino; sed eam tales tenebrae non comprehenderunt.

Suscepit itaque hominem, quem videre homines poterant, ut sanati per fidem, postea viderent, quod tunc videre non poterant. Sed ne homo Christus eo ipso quod visibiliter apparebat, crederetur et Deus [= solum homo], tantumque illi tribueretur quantum homini excellentissimae gratiae et sapientiae, ideo fuit homo missus a Deo…, ut testimonium perhiberet de lumine. Tantus enim homo debuit perhibere testimonium de illo qui non tantum homo, verum etiam Deus erat, ut de illo diceretur quod in[ter] natos mulierum nemo exsurgeret major Johanne Baptista. Sic enim ille, cui majori Joannes testimonium perhibeat intelligeretur hoc esse major quo non tantum homo, sed etiam Deus erat. Lumen ergo et Joannes, sed tale lumen cui quasi testimonium perhibet ipse Dominus, dicens: Ille lucerna erat ardens et lucens, quod et suis discipulis dixit: Vos estis lumen mundi, atque ostenderet quale lumen secutus, adjunxit: Nemo accendit lucernam et ponit eam sub modio, sed super candelabrum, ut luceat omnibus qui in domo sunt: sic luceat lumen vestrum coram hominibus.

Istas similitudines datae sunt, utquantum possimus, intelligamus, vel si hoc non possumus, credamus animam rationalem non esse naturam Dei – illa quippe incommutabilis est -, sed etiam eam posse participando illuminari. Lucernae quidem accendi indigent, et exstingui possunt, ideo quod dicitur de Joanne: Non erat ille lumen, ad illud respicit lumen quod non participando illuminatur, sed ejus participatione illuminantur quae illuminantur.

Denique sequitur: Erat lumen verum, et tamquam quaesivimus quomodo discerneretur lumen verum quod illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum. Si omnem hominem, ergo et Joannem, atque ut magis ostendat ejus divinitatem longe praestantiorem distantia: In hoc mundo, inquit, erat, et mundus eum non cognovit… Quotquot autem receperunt… ex Deo nati sunt. Haec est gratia novi Testamenti, quod in veteri latuit, nec tamen figuris obumbrantibus prophetari, praenuntiarique cessavit, ut intelligat anima Deum suum, et gratia ejus renoscatur illi. Haec quippe nativitas spiritualis est: ideo non ex sanguinibus, non ex voluntate Dei [= vivi], neque ex voluntate carnis, sed ex Deo.

4] Adoption des enfants de Dieu.

Haec etiam adoptio vocatur. Eramus enim aliquid, antequam essemus filii Dei, et accepimus beneficium, ut fieremus quod non eramus: sicut qui adoptatur, antequam adoptaretur, nondum erat filius ejus a quo adoptatur; jam tamen erat qui adoptaretur. Et ab hac generatione gratiae discernitur ille filius, qui cum esset filius Dei, venit, ut fieret filius hominis, donaretque nobis qui eramus filii hominum, filios Dei fieri. Factus est quippe quod non erat, sed tamen aliquid alius erat. Et hoc ipsum aliquid Verbum Dei erat, per quod facta sunt omnia, et lumen verum quod illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum, et Deus apud Deum. Nos quoque per ejus gratiam facti sumus, quod non eramus, id est filii Dei, sed tamen aliquid eramus, et hoc ipsum aliquid multo inferius, id est filii hominum. Descendit ergo ille, ut nos ascenderemus, et manens in natura sua, factus est particeps naturae nostrae, ut nos manentes in natura nostra, efficeremus participes naturae ipsius. Non tamen sic: nam illum naturae nostrae participatio non fecit deteriorem, nos autem facit naturae illius participatio meliores…

[5] Adoption – Ame de Jésus-Christ].

Subjunxit: Et Verbum caro factum est, et habitavit in nobis, tamquam diceret: O homines, nolite desperare, vos fieri posse filios Dei, quia et ipse filius Dei, hoc est Verbum Dei, caro factum est et habitavit in nobis. Reddite vicem, efficimini spiritus, et habitate in illo qui caro factus est, et habitavit in nobis. Neque enim jam desperandum est, participatione Verbi fieri posse homines filios Dei, quando filius Dei participatione carnis factus est filius hominis.

Nos itaque mutabiles in melius commutati, participes efficimus Verbi; Verbum autem incommutabile nihil in deterius commutatum, particeps carnis effectum est, rationali anima mediante. Neque enim homo Christus, ut Apollinares haeretici putaverunt, aut non habuit animam, aut non habuit rationalem [animam], sed more suo Scriptura, ut Christi humilitatem magis ostenderet, ne carnis nomen quasi indignum refugisse videretur, carnem pro homine posuit; neque enim, quia scriptum est: Videbit omnis caro salutare Dei, animae ibi non sunt intelligendae. Proinde aliud dictum est: Verbum caro factum est, quasi diceretur: Filius Dei filius hominis factum est; qui cum in forma Dei esset, sicut dicit apostolus, non rapinam arbitratus est, esse se aequalem Deo*(1).

[6] Résurrection.

Resurrectionem suam, quam non sicut nostram differri oportebat, ut in exemplo carnis ejus disceremus, quid in nostra sperare deberemus, noluit alienis demonstrare, sed suis. Alienis dico non natura, sed vitio, quod semper est contra naturam. Mortuus est ergo in conspectu hominum, resurrexit autem in conspectu filiorum hominum, quia mors ad hominem pertinebat, resurrectio ad filium hominis. Sicut enim in Adam omnes moriuntur, sic et in Christo omnes vivificabuntur, ut igitur exemplo suae carnis exhortaretur fideles suos, temporalem pro aeterna contemnere, usque ad mortem pertulit persequentes, atque saevientes, et quasi victo et oppresso superbe illudentes. Quod autem carnem suam ressuscitavit, et discipulorum aspectibus et contactibus reddidit, eisque videntibus, ascendit in caelum, ipsos aedificavit, et quid eos exspectare, quid praedicare deberent, evidentissima veritate demonstravit. Illos autem, a quibus tanta mala usque ad mortem pertulerat, quasi de illo superato et extincto gloriantes, in ea opinione dereliquit, ut quisquis coram salute aeterna salvus fieri vellet, hoc de illius mortui resurrectione crederet, quod ii qui viderunt, signis contestantibus praedicaverunt, et pro ea praedicatione similia perpeti non dubitaverunt(2).